Devasa yapıları ile benzersiz bir sanat eseri olan Baalbek, Roma İmparatorluğu dönemine ait kutsal bir mekanın seçkin bir örneğidir. Baalbek, Akdeniz kıyıları ile Suriye'nin iç kısımları arasında ve Suriye'nin kuzeyi ile Filistin'in kuzeyi arasında oluşan iki tarihi ticaret rotası üzerinde konumlanmaktadır. Beyrut'tan 85 km. uzakta olan şehir günümüzde, kuzey Bekaa vadisinde önemli bir idari ve ekonomik merkezdir.

Baalbek isminin kökeni kesinlikle bilinmemektedir. Bir Fenike terimi olan ve ''efendi'' ya da ''tanrı'' anlamına gelen Baal, semitik gök-tanrı için kullanılan bir unvandı. Bu nedenle Baalbek kelimesi, kelimenin farklı yorumlarına bağlı olarak, ''Bekaa Vadisi Tanrısı'' (bulunduğu vadiden dolayı) ya da ''Şehir Tanrısı'' anlamına gelebilir.

Verimli ovalar üzerinde yer alan Baalbek, Fenike dönemi süresince üç verimlilik tanrısına ibadet edilen bir tarım köyünden fazlası değildi. Helenistik dönem süresince Heliopolis (Güneş Şehir) adı verilen bu mütevazi şehir, M.Ö. 64 yılında Fenike'ye Romalıların gelmesinden sonra doruk noktasına ulaştı. Bu tarihte antik dünyadaki en ünlü kutsal mekanlardan biri olan şehir, iki yüzyıldan daha fazla bir sürede inşa edilen devasa binalar ile kaplandı. Heliopolis anıtsal topluluğu, Roma İmparatorluğuna ait en etkileyici kanıtlardan biri ve şüphesiz en ünlüsüdür. 

Tarihçiler, önemli bir dini aktarımın Roma yararına kendiliğinden ortaya çıktığı bu imparatorluk kutsal mekânının tasarımını Augustus'a atfederler. Durum ne olursa olsun, Heliopolis'in Romalılaştırılmış üçlüsü - üç tanrı- (Jüpiter, Venüs ve Merkür) Fenike üçlüsünün (Baal-Shamash, Anta and Alyn) yerini aldılar. Jüpiter Tapınağına ait olan ilk inşaat işine ise M.Ö. 1. yüzyılın sonunda İmparator Augustus'un döneminde başlanmış ve İmparator Neron döneminde M.S. 60 yılından hemen sonra tamamlanmıştı. Jüpiter Heliopolitanus'un muazzam kutsal tapınağı, günümüzde Mısır'da bulunan Asuan'da getirilen 104 adet yekpare granit sütun ile kaplandı. Tapınak, ilave 50 adet sütun ile de çevrelendi. İnşaat işleri, o zamandan itibaren Büyük Sunak (takriben M.S. 100) ve Baküs Tapınağının (takriben M.S. 120-125) inşaatına kadar hızını yitirmeden sürmüştür. Baküs Tapınağı arkeologlar tarafından Baküs'ün çocukluk sahneleri olarak yorumlanan çok sayıdaki heykel kabartmadan dolayı Baküs Tapınağı (Temple of Bacchus) olarak adlandırılmıştır.

İnşaatı Trajan döneminde (1) (M.S. 98-117)başlayan ve değişik dini yapılar ile sunakların yer aldığı Büyük Avlu (The Grand Court) 128 adet granit sütundan oluşan görkemli bir revak (2) ile çevrelenmişti. Bu sütunların Asuan'daki taş ocaklarından sağlandığı bilinmektedir. Günümüzde yalnızca 6 tane sütun ayakta kalmıştır. Diğer sütunlar ya deprem nedeniyle tahrip olmuştur ya da diğer bölgelere götürülmüştür. Venüs Tapınağı 3. yüzyılın başlarında eklenmiştir. Tapınak, Venüs'ün kültüne eşlik eden deniz kabukları, güvercinler ve diğer sanatsal motifler ile bezenmişti. Bu nedenle, bu tapınağın bir Venüs tapınağı olduğu varsayılmaktadır. Bizans'ın Hristiyanlığı benimsediği zamanlarda bu tapınak bir kilise olarak kullanılmış ve Saint Barbara'ya adanmıştı.

Greko-Romen (3) tanrıların mitleri ile eski Fenike inanışlarını birleştiren dinsel kaynaşma olgusu Baalbek-Heliopolis'te şaşırtıcı bir biçimsel başkalaşım ile sürdürülmüştür. Seleukoslar döneminin (4) Suriye-Fenike kuralları Ara Pacis Augustae'nin (5) klasik süsleme kuralları ile kaynaşmıştır. Böylece, sadece bu kuralların kaynaşımından oluşan ve önemli bir ifade gücüne sahip olan yeni bir mimari tarzı elde edilmiştir. Bu mimari tarzı, sütunların, nişlerin (Duvar içinde bırakılan oyuk) ve eyvanların (Teras, sundurma) süs motiflerinde kullanılmış ve ayrıca tavanlardaki yontulmuş tavan süsü panelleri ile kapı çerçevesinde özgürce yansıtılmıştır. 

634 yılında Müslüman orduları Suriye'ye girerek Baalbek'i kuşattı. Sonradan bir kaleye dönüştürülen tapınak alanının duvarları içinde büyük bir cami inşa edildi. Sonraki birkaç yüzyıl boyunca şehir ve Baalbek bölgesi çeşitli Müslüman hanedanları tarafından idare edildi. Baalbek'teki anıtlar, ortaçağda yapılan çok sayıdaki ilave yapının inşaatında malzeme olarak kullanılmalarının yanısıra hırsızlar, savaşlar ve depremler dolayısıyla zarar gördü.  

Üç verimlilik tanrısına ibadet edilen bu Fenike şehri, dini fonksiyonunu Heliopolitan Jupiter'in kutsallığının binlerce hacıyı bölgeye çektiği Roma dönemi boyunca korumuştur. 

KAYNAK: © UNESCO/World Heritage - ©www.wikipedia.org

ÇEVİRİ: © Cemil / Gezialemi.com