Aksum Krallığı, MS 1. ve 7. yüzyıllar boyunca Etiyopya/nın kuzeyinde güçlü bir devlet oldu. Krallığın en çarpıcı kalıntıları 1. ve 13. yüzyıllar arasında yontulan dev dikilitaşlar Aksum'un 1980'de UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine alınmasını sağladı. Aksum Krallığının kendine özgü yazılı dili (Ge'ez) ve dev dikili taşlardan oluşan farklı bir mimarisi vardı.
Aksum'un hemen çıkışındaki Dikilitaş Parkı'nda irili ufaklı bir çok eser görülebiliyor. Devrilmemiş en uzun dikilitaş 21 metredir. Biraz ötesinde yerde yatan 34 metrelik dev taş, Dünya tarihindeki en büyük dikilitaş olarak olarak biliniyor.
FOTO: Kuzey Dikilitaş Parkı - Ortada Kral Ezana'nın Dikilitaşı ve yerde serilen kırık Büyük Dikilitaş, By Jialiang Gao, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=543948
Aksum Krallığı, İÖ 1. binyılda Günev Arabistan'da kurulan Sami kökenli bir Sah krallığından doğdu. En parlak döneminde (İS 3-6. yy) Afrika'nın kuzeydoğusundaki en büyük pazar durumuna geldi. Iskenderiye'ye kadar uzanarak Nil'in ötesine geçen ticaret bağları kurdu. Aksum 9. yüzvı] sonuna gelindiğinde Kızıldeniz kıyılarına egemen olmuştu. Nüfuz alanı, Aden Körfezi kıyılanndan Somali'nin kuzey kıyısındaki Zeila'ya (Seylac) kadar uzanıyordu. Aksum'un ticaret alanında büyük bir devlet olarak gelişmesi, 2. ve 3. yüzyıllarda Meroe Kralhğı'nın gücünü sarstı ve bu krallık, 4. yüzyılda Aksum istilası sonucunda yıkıldı.
Aksum krallan, 4. yüzyılda Hıristiyanlığı kabul ederek, Bizans egemenliğinde bulunan Mısır'la hem siyasal hem de dinsel açıdan, yakın bağ kurdular. Aynı dönemde nüfuz alanlannı Güney Arabistan'a kadar genişlettiler. 6. yüzyılda Yemen de Aksum Krallığı'na bağlandı. Arap yazarlar, yapıtla-nnda Aksum'un bundan sonraki tarihinden çok az söz ederler. Bu yapıtlardan birinde, Etiyopya ile Nübye arasında y. 687'de bir savaş çıktığı ve Esato (Judith) adındaki Yahudi kraliçenin, y. 976'da bölgedeki Hıristiyan halkı baskı altına aldığı belirtilir. Esato, Aksum hanedanını yıkmayı başardıysa da, hanedanın bir başka Hıristiyan kolu olan Zegueler kısa sürede denetimi yeniden ele geçirmişlerdir. 1270'te ise Aksum kralı, tahtını Şeva kralı Yekuno Amlak'a bırakmıştır.
FOTO: CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=429145
24 metre uzunluğunda olan 1700 senelik Aksum Dikilitaşı, 1937 yılında İtalyan askerler tarafından üç parçaya bölünüp Roma'ya gemi yoluyla gönderildi. Bu dikilitaş Aksum Krallığı'nın en yüksek döneminde gelişen mühendisliğin en güzel örneği sayılır. Senelerce iki ülke arasında gerginlik yaratan dikilitaş, Nisan 2005'te Etiyopya'ya geri gönderdi. UNESCO'nun çabalarıyla orjinal yerine konulan anıt 2008 yılında ziyarete açıldı.