Pekin'in kuzeybatısında, kent merkezine yaklaşık 15km uzaklıkta bulunan Yazlık Saray'ın (Çince Yihe Yuan) inşasına 1750 yılında İmparator Qianglong zamanında başlanmış. Çin'in en iyi korunmuş, bahçe sanatının simgesi haline gelmiş ve en büyük imparatorluk bahçesi olan Saray 290 hektar genişliğindeki bir alanda kurulmuş. İlk başta kraliyet ailesinin yaz dönemlerinde dinleneceği bir yer olarak oluşturulan Saray, özellikle Qing Hanedanlığı'nın son dönemlerinde ana saray olarak kullanılmış. 1880'lerde İmparator Guangxu ve dul imparatoriçe Zi xi zamanında bahçelere, yazlık saray da eklenmiş ve özellikle dönemim güçlü imparatoriçesi Zi xi zamanının çoğunu burada geçirmiş. 1860 ve 1900 yıllarında İngiliz ve Fransız kuvvetleri tarafından ciddi anlamda hasar verilen Saray 1912 yılında yeniden inşa edilmiş ve 1924 yılında da ziyarete açılmış. Saray, 1998 yılından itibaren UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alıyor.

Köprüler, kuleler, koridorlar ve heykellerle birlikte toplam 3.000'den fazla insan yapımı eserin bulunduğu Yazlık Saray Kompleksi'nin neredeyse dörtte üçü, yapay bir göl olan, Kunming Gölü'nden oluşuyor. Bunun dışında yaklaşık 60 metre yüksekliğindeki Wan Shoushan (Uzun Ömür Dağı) Bölgesi ile Saraylar Bölgesi de diğer ana bölümler olarak kabul ediliyor. Yazlık Saray'ın büyüklüğünü tasavvur etmeniz için söyle bir kıyaslama yapabiliriz: Yazlık Saray dünyanın en büyük meydanı olarak kabul edilen Tiananmen Meydanı'ndan tam 7 kat daha büyükmüş. Tıpkı Yasak Şehir'de olduğu gibi Yazlık Saray'da kuzeyden güneye bir aks üzerinde inşa edilmiş olan yapılarla dolu. Kumning Gölü'nün ortasında küçük bir adacık var ve bu adacık taş bir köprüyle karaya bağlanıyor.

Bizler Saray'a Doğu Kapısı'ndan giriyoruz. Burası aynı zamanda bilet gişesi olarak tanzim edilmiş. Yeri gelmişken bilet fiyatları hakkında da biraz bilgi vereyim. Ziyaret saatleri 06.30-18.00, giriş ücreti yüksek sezonda 30 Yuan (1 ABD Doları yaklaşık 6 Yuan) Budist Tapınağı ve diğer birkaç ilave yer için 5-20 Yuan arasında fark ödüyorsunuz. Tamamını kapsayan bilet ise 60 Yuan. 120 cm'den küçükler ücret ödemiyor. Merkezden gelmek isteyenler 303, 331, 332, 346, 508, 579 veya 584 no'lu otobüslere binerek Yiheyuan durağında inebilirler. İndikten sonra yaklaşık 200 metrelik bir yürüyüş sizi bekliyor. Metro ile gelmek isteyenler 4 veya 16 no'lu hatta Xiyuan istikametine doğru binerek C2 kapısında çıkıyor ve yaklaşık 15 dakikalık yürüyüşle Sarayın Doğu Kapısına ulaşıyorlar. Bu kadar teknik bilgiden sonra gezimize geri dönelim. 

İki tarafında devasa aslan figürlü gösterişli ön kapının üç farklı girişi bulunuyor: İmparator, İmparatoriçe ve Ana Kraliçe için. Aslanlarla birlikte gösterişli bir mimari bütünlük sergiliyor. Bronz aslan heykellerini Çin gezimiz boyunca pek çok noktada görüyoruz. Sağ taraftaki erkek aslan imparatorun gücünü temsil eden bir topu sağ ayağının altına almışken, sol taraftaki dişi aslan ise sol ayağının altına aldığı bebek aslanla imparatorluğun devamı için kraliyet mensubu kadınların bol bol varis vermesini sembolize ediyor.

Bu bölge temelde "Saraylar Bölgesi" olarak bilinen yer ve daha çok İmparator ve İmparatoriçenin hem yaşam hem de yönetsel alanları olarak biliniyor. Kapıdan geçtikten hemen sonra bizi "The Hall Benevolence and Longevity" (Renshoudian) karşılıyor. Türkçesi "Cömertlik/Mütevazilik ve Uzun Yaşam Salonu" tarzı bir şey oluyor. Salonun ismi ilk yapıldığı zaman başka imiş ama sonradan Konfüçyüs'ün "Yönetimde mütevazı olanlar uzun ömür sürerler" sözlerine istinaden adı değiştirilmiş. İmparator'un yönetsel faaliyetler için kullandığı salon 1750 yılında inşa edilmiş. Kırmızı sütunlarla bezenmiş ön tarafın hemen üstünde mavi ve yeşil ağırlıklı işlemeler bulunuyor. Çin'de pek çok noktada olduğu gibi salonun içine giremiyorsunuz. Avlunun ortasında bulunan enteresan bronz canavar heykelinin adı "Kylin". Ejderha başı, aslankuyruğu, geyik boynuzu ve sığır kalçası ile sembolize edilen Kylin, inanışa göre, Sarayı yangından koruyormuş. İki taraftaki değişik delikli kayalar ise "Fengxuwulao" yani uzun ömür taşı anlamına geliyormuş. Bu salonu İmparatordan ziyade Dul İmparatoriçe Zi xi kullandığı için girişin hemen ön tarafında O'nu temsilen Anka kuşları bulunuyor.

Kumning Gölü ve çevresindeki doğa güzelliği sizi hemen etkisi altına alıyor. Salkım söğüt benzeri ağaçlarla bezenmiş dinlenme alanları, gölü süsleyen irili ufaklı tekneler sanki bu dünyada değil de başka bir yerdesiniz gibi hissettiriyor size. Sarayın ana girişi olduğu için gerçekten ciddi bir kalabalık var. Yabancıdan ziyade Çinli nüfusun çokça olduğunu görüyoruz. Olaya sadece turistik bir gezi olarak bakmamak lazım, zira keyifli bir Cumartesi geçirmek isteyen herkesin ziyaret edebileceği ve amiyane tabirle "kafa dinleyebileceği" çok keyifli bir yer burası. Programlanmış bir turla yapılan gezilerde ortaya çıkan sıkıntıyı burada da yaşıyoruz. Şöyle ki bu bölgede görülebilecek pek çok farklı nokta var. Bulunduğunuz noktadan sağa ya da sola doğru ilerleme şansımız olsa başka yerleri de görebileceğiz ama maalesef burayı gezmek için belirli bir süre ayrılmış ve bunu esnetme şansınız çok fazla olmuyor. Gezi boyunca nerede olursak olalım çok derinden hissettiğimiz bir şey bu. Rota belli ve buna uymak durumunda kalıyorsunuz. Aynı yerleri aynı sürede kendi başınıza gezmeniz zaten imkânsız ama daha fazla zaman ayırabildiğiniz bağımsız bir gezide eminim Çin'in keyfi çok daha güzel olurdu. Bu sadece bizim sorunumuz değil elbette, çevredeki tüm turist grupları aynı formatta geziyor. Örneğin Büyük Tiyatro ya da Yiyun Evi gibi yerleri görmek nasip olmadı. Keşke daha fazla vaktimiz olsaydı. Ne yapalım, bu seferlik böyle olsun...

Bir tarafımızda Kumning Gölü, diğer tarafta ise Saray binalarının yer aldığı dar yoldan ilerledikten sonra kendimizi "Leshoutang" yani "Mutlu Uzun Ömür Salonu"nda buluyoruz. Çok güzel bir avlunun içinde bulunan Salon İmparator Qianlong tarafından annesinin 60. yaş günü hediyesi olarak iki katlı olarak yaptırılmış.1860'da Anglo-Fransız kuvvetleri tarafından yıkılınca bu sefer 1887 yılında İmparatoriçe Zi xi'nin ikametgahı olarak tek katlı inşa edilmiş. Merkezinde bulunan avlu ile birlikte tipik bir Çin dörtgeni olarak inşa edilen ana binanın iki yanında başka küçük yapılar da bulunuyor. Binanın önündeki bronz geyikler, bronz vinç ve vazo barışı simgelerken, bahçedeki manolya, begonvil ve şakayıklar da refahı ve bolluğu temsil ediyormuş. Maalesef bu Salonun da içini gezemiyorsunuz.

Avlunun tam ortasında devasa bir kaya bulunuyor. Bir zamanlar ismi "Uğursuz Taş" olan bu kayanın enteresan bir hikayesi var: Mi Wanzhong, Ming Hanedanlığı döneminde taşlara düşkünlüğü ile tanınan üst düzey bir saray görevlisiymiş. O dönemin Çin'in de bu tarz taşlara sahip olmak farklı bir ayrıcalık veriyormuş. Bir şekilde bu devasa taşın varlığını öğrenmiş ve bunu önce evine taşıtmayı, sonra da gerekirse İmparatora hediye ederek nüfusunu artırmayı planlamış. Fakat taşın büyüklüğü karşısında nerdeyse servetinin tamamını harcasa da bu amacına ulaşamamış ve taşı Liangxiang adlı bir yerde kaderine bırakmış. Mi ailesinin iflas etmesine yol açan bu uğursuz taş, seferden dönerken tesadüfen İmparator Qianlong tarafından bulunmuş ve annesine hediye ettiği salonun avlusuna getirtmeye karar vermiş. Ancak 8 metre uzunluğunda ve 2 metre genişliğindeki bu taş, avlunun kapısından içeriye sokulamamış. Taş o dönem için o kadar kıymetliymiş ki İmparator henüz yeni tamamlanmış kapının yıkılmasına ve taşın içeriye yerleştirildikten sonra yeniden yapılmasına hükmetmiş. Geçmişin uğursuz taşının adı "Mavi Gökyüzü Taşı" (Blue Iris Stone) olarak değiştirilmiş ve Ming Hanedanlığının sürekliliğinin ruhi yansıması olarak kabul edilmiş. Devasa bir süngere benzeyen bu taş bugün için Çin bahçelerinde bulunan tek parça en büyük taş olarak biliniyor.

Bundan sonraki durağımız Yazlık Saray'ın Wan Shoushan (Uzun Ömür Dağı) olarak bilinen bölgesi. Sarayın en popüler yerlerinden birisi olan "Uzun Koridor" (Long Corridor) da burada yer alıyor. 728 metre uzunluğu ile Çin bahçelerinin en uzun klasik yolu olarak bilinen koridor, ahşap zemin üzerine inşa edilmiş, üstü kapalı ve yanları açık bir yürüyüş yolu. Kumning Gölü'ne paralel uzanan yol, İmparator Qianlong tarafından 1749-50 yıllarında yaptırılmış. 1860'da ciddi hasar gören ve yer yer yıkılan koridor 1886'da yeniden inşa edilmiş. Koridorun yapılmasının temel amacı, İmparatorun annesinin hava koşullarına bağlı olmaksızın istediği zaman bahçede gezinti yapabilmesi ve güzelliklerin keyfini çıkarabilmesi. Ne saltanat ama :) Tabii, koskoca imparatorluk için gayet normal kabul ediliyordur herhalde. Yeniden inşa edildikten sonra da İmparatoriçe Zi xi tarafından her sabah kahvaltı sonrası gezinti yapılan bir yer olarak geçmiş tarih kitaplarına.

Koridor, 273 odadan oluşuyor. Ancak oda dediğimiz bildiğimiz anlamda klasik oda değil. Dönemin Çin mimari anlayışında çatıyı destekleyen iki çift sütun arasındaki boşluk bir oda kabul ediliyor. Yani her dört ahşap sütunun arası bir oda olarak değerlendiriliyor. Koridor boyunca yer alan dört adet sekizgen pavyon, dört farklı mevsimi temsil ediyor. Tavan ve yan bölümler Çin sanatından muhteşem örnekler sunuyor. 14.000'den fazla renkli tablo ile bazıları tarafından "Renkli Resim Müzesi" olarak adlandırılan koridor 1900 yılında bu renkli tablolar nedeniyle Guinness Rekorlar kitabına girmiş. Pastel renklerin kullanılması ve sık sık resimlerin elden geçirilmesi, ahşap yapıları böceklerden, yağmurdan ve güneş ışıklarından da koruyormuş. Elbette buradaki resimler öyle gelişigüzel yapılmamış, içlerinde yüzlerce tarihi, efsanevi ve doğal hikâye barındırıyor. Ancak bunlarla ilgili yazılı açıklamalar yapılmadığı için bizim açımızdan rengârenk ve enteresan bir görsel şölen olarak değerlendirilebilir.

Koridordaki yürürken iki tarafınızda sıra sıra ağaçlar, sağ tarafta gölden uzatılan kanallar ve yer yer minik taş köprüler nefis bir atmosfer yaratıyor. Uzun koridordaki keyifli yürüyüşümüzün tam ortasında Yunhui Yuyu Kemeri'ne ulaşıyoruz. Göl tarafında kalan kemerin tam karşısında yer alan yapı "Paiyundian" yani "Bulutları Yoketme Salonu"na geçişi sağlayan "Bulutları Yoketme Kapısı". Kapı aynı zamanda Uzun Ömür Tepesi'ne geçiş noktası. Kapının ön tarafında sağda ve solda artık kanıksadığımız koruyucu bronz aslan heykelleri ile Çin burcundaki hayvanları temsil eden 12 taş heykel yer alıyor. Üç girişli kapı aynı zamanda bir bilet giriş turnikesi olarak düzenlenmiş ve maalesef bizim burayı ziyaret edecek vaktimiz olmadığı için biletimiz de burayı kapsamıyor. Ancak Saray'ın önemli noktalarından birisi olan Budist Tapınağı da burada.

Yazlık Saray'ın sembollerinden olan Budist Tapınağı/Kulesi (Foxiangge) de İmparator Qianlong tarafından yaptırılmış. Deniz seviyesinden 60metre yükseklikte olan Kule, başlangıçta 9 katlı bir dini yapı olarak yapılması planlanmış ancak sekizinci kat inşa edilirken bu fikirden vazgeçilmiş ve 3 katlı bir Budist ibadet yeri olarak inşa edilmiş. Sekizgen kule 21 metrelik taş bir temel üzerine yapılmış ve kulenin toplam uzunluğu 41 metre. 8 adet demir sütunla desteklenen Kulenin ilk katında 5 metre yüksekliğinde ve 5 ton ağırlığında bir Budha heykeli bulunuyormuş. Çevresinde Kuleye simetrik başka binalar da mevcut. Her ayın ilk ve 15. Günü İmparatoriçe Zi xi dua etmek ve buhurdanlıkları yakmak için bu kutsal mekânı mutlaka ziyaret edermiş. 1989 yılında ziyarete açılan kule, 2006 yılında ciddi bir restorasyondan geçirilmiş. Dik bir merdivenle çıkılan kuleden keyifli bir Kumning Gölü manzarası görülebiliyormuş ama bize nasip olmadı. Aman siz kaçırmayın...

Budist Kulesi'ni uzaktan fotoğrafladıktan sonra koridordaki yolumuza devam ettik. Koridor bittikten sonra feribot iskelesinden ejderha başlı teknelerimize binerek Kumning Gölü'nün diğer tarafına geçtik. Karşıya geçmeden önce hemen iskelenin diğer tarafında kıyıda bulunan ve beyaz mermerden inşa edilmiş bir küçük gemiden bahsetmek istiyorum. Üst bölümü ahşap işlemeli mermer gemi ilk defa 1755 yılında inşa edilmiş. Elbette İmparator Kumning Gölü'nde bu mermer gemiyle gezsin diye yapılmamış. Mermer bir geminin suda duramayacağını onlar da biliyor. Bazı kayıtlarda Çin halkı su olarak tasvir ediliyor ve "Su bir tekneyi taşıyabilir veya alabora edebilir" deniyormuş. Bunun anlamı da "halk iyi bir imparatorun sonuna kadar arkasında dururken kötü yönetim sergileyen bir imparatoru da yerinden edebilir" tarzı bir şey. Bu yüzden pek çok Çin bahçesinde hem estetik güzellik hem de bu tarz inanışlar yüzünden küçük tekne figürleri görebilmek mümkünmüş. İşte buradaki gemide bu amaçla inşa edilmiş.

1860'da Saray'daki pek çok şey gibi geminin çatısı da yanmış ve 1893 yılında İmparatoriçe Zi xi tarafından batı tarzında yeniden yaptırılmış. Bu noktada başka bir hikâye devreye giriyor. İmparatoriçe donanmayı güçlendirmek ve Kumning Gölü'nde bir deniz gücü oluşturmak amacıyla deniz kuvvetlerinden kendisine sağlanan fonlarla Yazlık Saray'da pek çok bina inşa ettirmiş. Sizin anlayacağınız parayı amacı dışında kullanarak yolsuzluk yapmış ama koskoca İmparatoriçe tabii, kim ne diyecek. Bu arada Deniz Kuvvetleri'nin tek kazancı yapılan mermer gemi olmuş ama bunun da donanmaya bir faydası olmadığı kesin. Bu olaylardan 7 yıl sonra donanma Çin Denizi'nde tamamen yok olunca paraların önemi daha fazla anlaşılmıştır sanırım. Mermer Gemi, sarayda batı tarzında inşa edilmiş tek eser. 36 metre uzunluğunda, iki katlı ve sekiz metre yüksekliğinde. Her güvertede sabitlenmiş büyük aynalarla oldukça gösterişli bir görünümü var. İmparatoriçe'nin burada çay içerken gölün ve doğal güzelliklerin keyfini sürdüğü yazıyormuş tarih kitaplarında. Dört tarafında bulunan ejderha başları aynı zamanda yağmur sularının akıtıldığı bir tür kanalizasyon görevi görüyormuş.

Ejderha başlı, sarı tuğla havasında çatısıyla yaklaşık 60 kişilik teknemize bindik ve kendimizi Kumning Gölünde bulduk. Daha önce de belirttiğim gibi Kumning gölü tüm Sarayın yaklaşık dörtte üçünü kaplıyor. 1300'lü yıllarda burada bulunan parça parça su birikintileri birleştirilmiş. Qing Hanedanlığı döneminde yapılan yeni kazılar ve kanallarla göl bugünkü görünümüne kavuşmuş. Göl, Batı ve Güney olarak ikiye ayrılıyormuş. Gölün ortasında kalan Nanhu Adası'nın bir diğer adı da (bulunduğu konum nedeniyle) Güney Gölü Adası. Ada, büyük bir köprü ile Saray'ın doğu tarafına bağlanmış. Nanhu Adası, göldeki 3 küçük adadan birisi. Bu adalar, aynı zamanda bir Çin efsanesinde sözü geçen "okyanustaki üç peri adasını" sembolize ediyormuş. Nanhu Adası kapladığı 1 hektarlık alanla Kumning Gölündeki en büyük ada. Gölde salınan irili ufaklı yüzlerce tekne bambaşka bir atmosfer yaratıyor. Bilmeyen bir insanın buraya kısa bir mesafede 15 milyonluk devasa bir şehir olduğuna inanması çok zor. Kısa ama huzurlu bir tekne gezisinden sonra Sarayın doğu tarafına yanaşıyoruz.

Rehberimiz Said kısa bir bilgi verdikten sonra bir saatlik serbest zaman veriyor ve hemen sağa sola dağılıyoruz. Daha teknedeyken dikkatimizi çeken devasa beyaz köprü ilk durağımız oluyor. Köprünün adı "Shiqikong Qiao" ya da namı diğer "17 Kemer Köprüsü". Köprü, diğer pek çok şey gibi, İmparator Qianlong tarafından yaptırılıyor. Çin imparatorluk bahçelerinde yer alan köprülerin en büyüğü olan köprü, 150 metre uzunluğunda ve 8 metre genişliğinde. Nanhu Adası'na tek ulaşım yolu olmanın yanında başlangıçta daha küçük ama büyüyerek giden kemerleri ile göl üzerinde adeta bir gökkuşağı gibi salındığı kesin. Ya da inci bir kolyeye benzetebilirsiniz. Günün farklı saatlerinde çok hoş görüntüler verdiğini okumuştum. Her iki taraftan sayınca 9. Kemer en büyük kemer doğal olarak. Köprünün her iki yanında daha önceden bahsettiğim efsanevi "Kylin"in mermerden heykelleri var. Ama bundan daha ilginç olan ise köprü boyunca korkuluklarda tam 544 adet minik aslan heykeli bulunması. Aslan heykellerinin suratlarının her birinin bir diğerinden farklı olduğu söyleniyor ama ben bakınca bir kaçı hariç hepsini birbirine benzettim. Aslanların pek çoğunun etrafı, farklı açılardan fotoğraf çekmeye çalışan insanlarla dolu.

Köprünün hemen yanı başında bulunan köşkte yerel insanlardan oluştuğunu tahmin ettiğim kalabalık bir müzisyen grubu Çin ezgileri çalıyordu. Oldukça keyifli bu mini konseri dinledikten sonra toplanma yerine doğru ilerlerken hediyelik eşya dükkânlarına şöyle bir göz gezdirdim. Fiyatlar doğal olarak diğer yerlere göre biraz daha pahalı. Alışveriş yapmadan gezime devam ettim ve sonrasında büyük, bronz bir öküz heykelinin yanına geldim. Mermer bir kaidenin üzerinde oturur vaziyette yer alan öküz heykeli 1755 yılında yapılmış. Yapılış amacı, hemen arka tarafındaki pirinç levhada yazıyor: Sonsuza dek Saray'ı sel felaketinden uzak tutmak için. Çin inanışına göre öküz, sel taşkınlarını kontrol edebilecek güce sahip bir hayvanmış. Tang Hanedanlığı zamanında suyollarının kenarlarına öküz figürleri çizmek bir gelenek haline gelmiş. İmparatorluk bahçelerindeki gölet ve nehirlerin etrafında da bu tarz öküz heykellerine rastlamak mümkünmüş. Ancak yerel rehberimiz Summer, bir dönem öküzün sular altında kaldığını, sonradan çıkarılarak buraya konduğunu anlatınca öküzle ilgili bütün inanışlar havaya gitti gibi oldu. Neyse, kim neye inanırsa inansın, bizim Bronz Öküz'ün nefis bir göl manzarası ile rahatının yerinde olduğu kesin.

Ve Yazlık Saray'ın sonuna geliyoruz. Doğal güzelliği, imparator sarayları ve tapınakları, muhteşem Kumning Gölü ve buna uygun düzenlenmiş bahçeleriyle tam bir uyum içinde misafirlerini ağırlayan Yazlık Saray Çin'in tarih ve kültürünün izlerini barındırıyor. Gerçekten de Pekin'in olmazsa olmazlarından birisi olan bu Saray'a daha fazla zaman ayırılması gerekiyor. Zira yazının başında da belirttiğim gibi belki yarısını ancak gezebildik. Giremediğimiz o kadar fazla bölüm oldu ki buna gerçekten üzüldüm. Yapacak bir şey yok, inşallah bir daha ki sefere diyelim...

Seyahatle kalın...