 |
|
| Doğu Ekspresi ile Kars, Ani Harabeleri ve Çıldır Gölü (2. Bölüm) | |
|
Bugün Kars' taki ilk günümüz. İlk günümüzde penceremizden tatlı tatlı kar yağışını seyrediyoruz önce. Sonra kahvaltı için aşağıya iniyoruz. Ekip sofrada yerini almış, herkes dinlenmiş, dinç ve neşeli bir şekilde kahvaltı sürüyor. Kahvaltımızı ettikten sonra, önce Ani Harabeleri, sonrasında Çıldır Gölü programımız var. Kar nazlı nazlı yağıyor. Hava -12 derece ama gerçekten çok üşütücü değil. Nem yok bu yüzden İstanbul' da olduğu gibi çok soğuk hissetmiyorsunuz. Ekip toplanınca Ani harabelerine doğru yola çıkıyoruz. Yaklaşık 45 km. lik bir mesafeyi 45-50 dakikada alıyoruz. Ani' ye yaklaştığımızda şoförümüz bize sürpriz olarak "Sarı Gelin" şarkısını Ermenice dinletiyor. Karla kaplı yolda deneyimli şoförümüz ve kar lastiklerimiz sayesinde Ani girişine kadar geliyoruz. Burada en önemli konu tuvalet olmaması. Bu yüzden sıkıntı yaşanabilir. Bilgi olarak paylaşmak istedim. En yakın tuvalet gezi bittikten sonra ki ilk OPET benzin istasyonu.
Ani Harabeleri Kars' ın güneydoğusunda bulunuyor. Aras nehrinin bir kolu olan ve Ermenistan ile aramızdaki doğal sınırı oluşturan Arpaçay'ın hemen bitişiğinde yer alıyor. Arpaçay'ın ötesi, karşı kıyı Ermenistan toprakları... Zaten buradan bile gözetleme kulelerini görebiliyorsunuz.
Tarihçiler bu bölgede M.Ö 3000 yılından itibaren yerleşim olduğunu belirtiyorlar. Hurriler, Urartular, Kimmerler ve Araplar gibi 24 farklı uygarlık bu bölgede 8. yüzyıla kadar zaman zaman hüküm sürmüş. İpek yolu üzerinde bulunan bu bölge Arpaçay üzerindeki İpek Yolu Köprüsü sayesinde uzun yıllar Türkiye ve Ermenistan arasını birleştirmekte ve ticaret imkanı sağlamaktaydı. Ancak günümüzde köprü ne yazık ki yıkılmış durumda.
Yıkılmış İpek Yolu Köprüsü... Bölgede bir çok eser bulunmakta. Gördüğüm kadarıyla çoğu bakımsız kalmış durumda. Eserler uzun yıllar boyunca depremler, yıldırımlar ve hatta Ermenistan tarafındaki maden ocaklarında patlatılan dinamitler nedeniyle çok zarar görmüş. Onarım ve restorasyon işlemleri bazı eserlerde devam ediyor ancak mevsim şartları dolayısıyla yılın çok az bir bölümünde çalışma yapılabildiği için çok yavaş ilerliyor. Ayrıca harabelerin daha toprak altında gün ışığına çıkarılmayı bekleyen çok büyük bir kısmı bulunmakta. Şehrin etrafı çok geniş ve yüksek surlarla çevriliymiş. Yaklaşık olarak 4,5 - 5 km uzunluğunda olduğu tahmin ediliyor. Ancak şu an sadece günümüze kadar kalan ve restore edilen 150 - 200 metrelik kısmını görebiliyorsunuz. Surların yüksekliği 8 - 10 metreyi buluyor. Bu yükseklikteki surları aşabilen düşmanı ise içeride bir sürpriz bekliyor. İlk suru aşabilenler yaklaşık 10 metre sonra ikinci bir sur ile karşılaşıyor ve iki sur arasında savunmasız kaldıkları için kolayca imha ediliyorlarmış.
Ana giriş ve surlar... Ani Harabelerinin sembol yapısı Aziz Gregory Kilisesi (Zoom ile)
Aziz Gregory aslında bu kadar uzakta... Müzeye giriş 8 TL, Müzekart geçerli, müzekartınız yoksa bu gişeden de temin edebiliyorsunuz isterseniz. Müzekartımızı gösterip ana kapıdan girip surları geçiyoruz, çok geniş ve karla kaplı bir alandayız. Eserler geniş bir alana yayılmış durumda ancak çok fazla kar var. Bu arada Ani Harabeleri ile özdeşleşmiş olan sembol binaya (Aziz Gregory kilisesi) geçici ziyaret yasağı olduğu için gidemiyoruz. Ani Harabelerine gitmek için aracı olmayanlara da şehirden Gazi Ahmet Muhtar Paşa konağı önünden servisler olduğunu söyleyelim.
Ana giriş kapısından geçtikten sonra geriye dönüp kapıya doğru baktığınızda duvarda ters bir gamalı haç göreceksiniz. Aslında her ne kadar meşhur edeni Naziler olsa da bu işaretin kökeni çok daha eskiye dayanıyor. İngilizce ve diğer bir çok dilde "Swastika" denilen bu işaret bizde 1955 yılında Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlüğüne Fransızca' da olduğu gibi (Croix gammeé) Gamalı haç olarak girmiş. Aslında Uzak Doğu kültüründe "iyi talih, sağlıklı olma, şanslı olma, iyilik hali" gibi anlamlar taşıyor. M.Ö. 2000' li yıllara kadar da uzanıyor geçmişi...
Swastika (Ters Gamalı Haç)... Ani harabeleri "40 kapılı 1001 kiliseler şehri" diye geçer bazı kaynaklarda, gerçekten bir çok kilise görebilirsiniz.
Tigran Honents Kilisesi... Kilisenin yamaca bakan tarafındaki duvarda eğer dikkatli bakmazsanız gözden kaçırabileceğiniz bir de güneş saati bulunmakta.
Güneş saati...
Tigran Honents Kilisesi... Kilisenin içi esasında çok güzel ama resimler hep tahrip edilmiş ne yazık ki. Nedense bu tür değerleri bir türlü koruyamamışız. Türkiye'nin her yerinde bu tür kiliselerde maalesef resimler bu şekilde kazınmış ve gözler bilinçli bir şekilde oyulmuş. En kötüsü ise otorite buna izin vermiş ve bu canım eserler günümüze kadar ancak bu kadar gelebilmiş. Bir diğer kilise Kutsal Kurtarıcı diye de bilinen "Aziz Prkich Kilisesi". M.S. 1035 tarihinde yapılmış olan kilisenin zemini dairesel kesitli olup kümbet şeklindedir. Büyük Katedrale yakın inşa edilmiş olan bu kilisenin 1930'lu yıllarda yıldırım düşmesi sonucu yarısı yıkılmıştır. Şu an restorasyon çalışmaları kalan yarısında devam etmektedir.
Aziz Prkich (Kutsal Kurtarıcı) Kilisesi... Büyük Katedrale doğru yürürken sol tarafta Menuçehr Camisini görüyoruz. Ani şehri 11. yüzyılda Türklerin Anadolu'da fethettiği ilk şehir. 1064 yılında Selçuklu Sultanı Alparslan tarafından fethediliyor. Şehrin idaresini de Şeddatlı Emiri Ebu'l Esvar'ın oğlu Ebu'l Menuçehr' e bırakıyor. Menuçehr'in şehirde ilk yaptırdığı yapılardan birinin Menuçehr minaresi olduğu söyleniyor. Tamamlanması bazı kaynaklara göre 1072 yılını bulmuş. Sekizgen şeklindeki minaresi ile birlikte Menuçehr Cami Anadolu'da yapılan ilk Türk Camisi ünvanını alıyor. Bugün ise minarenin sadece şerefesine kadar olan kısmı ayakta kalmış durumda...
Ebu'l Menuçehr Camii...
Selçuklu taş işçiliği...
İçerden Menuçehr... Artık Büyük Katedral'e geçiyoruz. Büyük Katedral'in 987-1010 tarihleri arasında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Alparslan 1064 yılında Ani şehrini fethettiği zaman Fetih Namazını burada kıldığı için Fethiye Camii diye de anılır. Geniş kare bir avlusu, dört kapısı ve görkemli sütunları var ancak kubbesi yıkılmış durumda. İçerisi de ne yazık ki sütunlar haricinde harap haldeydi.
Büyük Katedral (Fethiye Camii)...
Kubbe yerinde yok...
İçerisi harap bir halde... Ani gezimizi bitirip dönüşe geçiyoruz. Dönüş yolunda Ani harabelerinin simgesi olan Aziz Gregory Kilisesini uzaktan bir kere daha fotoğraflıyorum. Bir de yıkılmış bir minare objektifime yakalanıyor.
Aziz Gregory Kilisesi...
Yıkık Minare... Çıkışta çay ikramı içimizi ısıtıyor. Ancak hala tuvalet için en az bir 20 dakikamız var. Kendine çok fazla güvenemeyenler çay ikramını istemeye istemeye de olsa reddetmek zorunda kalıyorlar. Ancak benim gibi çayı seven biri için hele ki bu soğukta geri çevrilecek bir teklif değil. Çay içerken yanınıza elişi bir şeyler satmak için çocuklar yanaşıyor, harçlıklarını çıkartmak için çaba gösteriyorlar. Elimizden geldiğince bir şeyler alarak yardımcı oluyoruz. Ama burada söylemenin çok faydası olacağına inanıyorum, eğer Kars seyahati düşünüyorsanız, eğer yardımsever biriyseniz mutlaka yanınıza 10-16 yaşlarına uygun kız erkek farketmez kışlık mont, hırka, bot, atkı, eldiven alın mutlaka. Çünkü şehir merkezinde de sizi hiç rahatsız etmeden ufak tefek bir şeyler satmak için yanınıza gelecek olan bu küçük arkadaşlarımızın bunlara ihtiyacı var. Böyle bir girişimin onları çok mutlu edeceğine inanıyorum. (Devam edecek...)
Ani Hatırası... |
|
