Uluslararası Bursa Karagöz Kukla ve Gölge Oyunları Festivali 2 yılda bir Kasım - Aralık aylarında Bursa Büyükşehir Belediyesi adına Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı (BKSTV) tarafından, Milletlerarası Kukla ve Gölge Oyunu Birliği (UNIMA) Türkiye Milli Merkezi işbirliğiyle düzenlenmektedir.
Uluslararası Bursa Karagöz Festivali, Bursa Kökenli Karagöz ve Hacivat tiplemeleri ile ulusal kimlik kazanan; Anadolu köy seyirlik geleneğinde ve Türk Tiyatro tarihinde ayrıcalıklı bir yere sahip olan gölge oyunu geleneğini canlandırabilmek ve geliştirebilmek amacıyla, ilk kez 1993 yılında gerçekleştirilmiştir. Daha ilk yılında ulusal ve uluslararası alanda tanınan birçok gölge oyunu, kukla ve geleneksel tiyatro ustasının katılımı ile gerçekleşen festival, uluslararası çevrelerde büyük beğeni ile karşılanarak, haklı bir saygınlık kazanmıştır.
Geleneksel Türk gölge oyunu Karagöz'ün, farklı kültürlere ait gölge oyunlarının ve çok çeşitli kukla tiplerinin, çocuk ve gençlere sunulduğu festival, yerli ve yabancı tiyatro topluluklarını 2 yılda bir kesintisiz olarak Bursa'da buluşturuyor.
Kurulan bir müteşebbis heyetle başlanan festival UNİMA Bursa Şubesinin gayretleriyle gelenekselleşti. 11 kez Unima Bursa Şubesi organizasyonuyla düzenlenen festival daha sonra Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı'nın destekleriyle düzenlenen periyodik etkinliklerden biri haline gelen Uluslararası Bursa Karagöz Kukla ve Gölge Oyunları Festivali ülkemizde düzenli olarak gerçekleşen sayılı festivallerden olma özelliğini de koruyor. Ülkemizin konusunda en gelişmiş organizasyonu olan festival bu güne değin, ulusal ve uluslararası alanda tanınan bir çok gölge oyunu, kukla ve geleneksel tiyatro ustasını bir araya getirmiştir.
Festivalin; UNESCO tarafından Karagöz'ün Somut Olmayan Kültür Miras Listesine alınmasından, 2013 yılının UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesinin kabulünün 10. Yılı dolayısıyla kutlama yılı ilan edilmesinden dolayı daha geniş katılımlı, sanat ve teknik olarak üst düzeyde gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Festivalin organizasyon çalışmalarına başlanmış olup UNIMA ulusal merkezlere ve gruplara davet mektupları gönderilmiştir
KARAGÖZ
Karagöz Türklerin gölge tekniğinden yararlanarak kendi sanat ve estetik anlayışlarına göre geliştirip oynattıkları bir gölge tiyatrosudur.
XVII. Yüzyılda kesin biçimini alan Karagöz daha sonraki yüzyıllarda büyük bir gelişme göstermiş ve Türklerin en sevilen, tutulan gösterisi olmuştur. Çeşitli nedenlerle yapılan şenliklerde kukla, hokkabazlık, değişik dans gösterilerinin yanısıra Karagöz gösteride yapılmaya başlanmıştır. Özellikle şehzadelerin ve zenginlerin çocuklarının sünnet düğünlerinde bu tür gösterilerin geniş yer tuttuğu yabancı seyyahlar tarafından da anlatıldığı gibi surnamelerde de anlatılmaktadır.
Geçmişte Karagöz Karagöz sanatçılarının gösterilerinde dönemin siyasi olaylarını, yolsuzlukları, devlet işlerindeki aksamaları perdeye getirerek işledikleri ve eserlerinde anlatılmaktadır. Bu eleştirilerde isim verilmeden olay genel hatlarıyla anlatıldığı gibi bazen isimler verilerekte yapılmıştır. Yapılan kötü işler ve bunları yapanlar eleştirdiği gibi iyi işler ve kişiler perde de takdir edilmiştir.
Karagöz gösterileri toplumun her kesiminde takdir toplamış beğeniyle izlenmiştir. Bazı din adamlarının islam dinine aykırı olduğu için yasaklanması, perde gerisinde kendisinin oynatılmadığı, tasvirlerinin gölgesinin oynatılmasının da islam dinine aykırı olmadığı için oynatılmasında sakınca olmadığı din adamlarının fetvalarıyla edilmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıfladığı, idarede aksamaların artığı dönem olan gerileme döneminde Karagöz sanatçılarının yöneticilerle ilgili eleştirilmesi artması yöneticileri rahatsız etmeye başlamıştır. Bunun üzerine Abdulaziz tarafından Karagöz oyunlarında siyasal taşlamalara yasak getirilerek sansür uygulanmaya başlanmıştır. Hem siyasal yasaklamalar hem de Batı tiyatrosunun 19. yüzyılda Türkiye ye girmesi Karagöz gösterilerine ilginin azalması beraberinde getirmiştir.
Karagöz; Türkler tarafından sevilen ve izlenen bir sanat olduğu gibi Osmanlı sınırları içerisinde yaşayan diğer milliyetler tarafından da sevilerek ve beğenilerek izlenmiştir. Türk sanatçıların yanısıra İstanbul'da yaşayan diğer milliyetlerden de Karagöz sanatçıları yetişmiş bu sanatçılar sayesinde Karagöz o dönemde Osmanlı İmparotorluğu içerisinde bulunan Yunanistan, Romanya, Tunus, Cezayir, Makedonya'yada yayılmıştır.
Karagöz sanatçıları Gölge oyununun Türkiye'ye gelmesinden itibaren usta-çırak eğitimi ile yetişmişlerdir. Bir Karagöz ustasının yanında çalışmaya başlayan ve çırak adı verilen kişi sanatı bütün inceliklerini öğrendikten sonra ustaların huzurunda sınav olur ve Peştamal kuşanarak usta ünvânını alır.
Karagöz sanatçısı çok yönlü bir sanatçıdır. Perdesini kendisi kurar, ışığını kendisi kurar ve ayarlar, tasvirleri çoğu kez kendi yapar, oyun müziklerini icat eder, seslendirmeleri yapar, tasvirleri hareket ettirir. İyi bir sanatçı perdede birkaç tasviri birden hareket ettirir, oyundaki bütün tiplerin ses taklitlerini yapar. Ne kadar çok ses taklidi yaparsa o kadar başarılı sayılır.
Karagöz oyunu Kari Kadim adı verilen perdede oynatılırken günümüzde bir çerçeveye gerili patiska arkasına konulan ışık kaynağı önünde oynatılıyor. Beyaz perdeye "ayna" adı verilir. Perde önceleri 2x2.5 m. İken sonraları 110x80 m ebadında yapılmaya başlandı. Perde çerçevesi kalın siyah bezlerle örtülüdür. İç tarafta perdenin alt çizgisine paralel kurulmuş tahtadan bir raf vardır ki buna "peş tahtası" adı verilir. Oyunun teknik araç ve gereçleri; zil, tef, kamış düdük (nareke) perdeyi aydınlatacak kandil veya ampüldür. Bunlar peş tahtasının üzerinde bulunur. Ayrıca birden fazla tasviri tutmaya yarayan (Y) harfi biçimindeki çatal çubuklar da buraya konulur. Görüntülere "tasvir" adı verilir.
Gerçekleşen Festivaller ve Tarihleri:
15. Uluslararası Bursa Karagöz Kukla ve Gölge Oyunları Festivali / 11 - 16 Kasım 2013
14. Uluslararası Bursa Karagöz Kukla ve Gölge Oyunları Festivali / 21 - 26 Kasım 2011
13. Uluslararası Bursa Karagöz Kukla ve Gölge Oyunları Festivali / 7 - 12 Aralık 2009
12. Uluslararası Bursa Karagöz Kukla ve Gölge Oyunları Festivali / 12 - 17 Kasım 2007
