İç Anadolu Bölgesi'nde, Nevşehir ili sınırları içinde yer almaktadır. 1986 yılında ilan edilmiştir. Yüzölçümü 9.614 hektardır. Erciyes ve Hasan Dağı volkanizmalarının lav ve tüflerinin yağışlar ve rüzgarlarla aşınması sonucu dünyada eşi bulunmayan jeomorfolojik yapılar oluşmuş, bu yapılar ve çevresi tarih boyunca çeşitli uygarlıklar tarafından yerleşim ve tarım amaçlı kullanılmıştır. Kapadokya olarak da adlandırılan bu bölge, geçmişiyle olduğu kadar halen var olan yaşamı ile de ilgi çekicidir. Türkiye'nin pek çok yerinde olduğu gibi, burada da tarihi ve kültürel değerler kadar, doğal değerler de ilgi çekicidir ve bölge her mevsim yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret edilmektedir. Dünya ölçeğinde yapılacak bir milli park sıralamasında ilk ona girecek değerde bir alandır.
Birleşmiş Milletler Eğitim - Bilim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO) tarafından 6.12.1985 tarihinde 357. sırada Göreme "Tarihi Milli Parkı ve Kapadokya'nın Kayalık Alanları" adıyla Dünya Doğal ve Kültürel Mirası Listesine alınmıştır.
Volkanlardan püsküren maddelerle üzeri örtülen bölge daha küçük volkanların patlamaları, sel suları ve rüzgarın etkisiyle sürekli değişime uğramıştır, değişime uğrayan arazide ilginç oluşumlar ortaya çıkmıştır. Tüften oluşan yumuşak tabakanın daha kolay aşınması, üstte kalan bazaltlı tabakanın ise daha zor aşınması sonucunda günümüzde hayranlıkla izlediğimiz "peribacaları" denilen şekiller oluşmuştur.
Göreme Tarihi Milli Parkının fiziki yapısı ise sadece peribacalarından ibaret değildir. Peribacalarının yanında platolar, glasiler ve kırgıbayırları da bulunmaktadır. Dünyaca ünlü peribacalarının yanında muhteşem güzellikteki kayalık alanları ve bu kayalık alanlarının arasında kalan bereketli yeşil vadileri ile tüm dünya insanlarına sunulan doğal bir hazinedir.
Park sınırları içinde toplam 114 adet andemik tür bulunmaktadır. Milli Park ve yakın çevresine özgü, yani bölgesel endemik olan iki tür bulunmaktadır. Bunlar; Astragalus kırshehirica, Astragalus talassea' dır. Bilim dünyasına ilk olarak tanıtıldığı yer Göreme olan üç takson bulunmaktadır. Bunlar; Allium nevsehirense (Nevşehir soğanı), Scrophularia libanotica var. Nevsehirensis ve Onosma decorticans' tır.
Kültürel değerlerin başında Hristiyanlığın gelişmeye başladığı ilk dönemleri ve manastır hayatını anlatan kiliseler, şapeller ve diğer kaya oyma mekanlar oluşturmaktadır. Manastır hayatı 3. yüzyıl sonları ile 4. yüzyıl başlarında başlamış ve hızla yayılmıştır. Manastırlar, kiliseler, şapeller, yemekhaneler ve keşiş hücreleri, depo ve şarap yapım yerleri bulunan mekanlar oyulmuş, duvar resimleri ile süslenmiştir.
Göreme Tarihi Milli Parkı sınırları içerisinde 30,25 ha.'ı 1. derece, 26,88 ha.'ı 3.derece olmak üzere toplam 57,13 ha. arkeolojik sit alanı bulunmaktadır. Ayrıca 1815 ha. alanda 1. derece doğal sit ve 1. derece arkeolojik sit alanları bir arada bulunmaktadır. Geleneksel konut dokusu, bu doku içerisinde yaşayan halkın örf ve adetleri, üretim şekilleri ve el sanatları ise Milli Park'ın diğer kültürel zenginliklerini oluşturmaktadır.
Kaya oyma mekanların oluşturduğu tarihi yerleşimler Kapadokya mimarisini yansıtırken, topoğrafyaya uyumlu organik sokaklar ve yapıların bu sokaklarla ilişkileri ise geleneksel Anadolu konut dokusunun en güzel örneklerini sunmaktadır. Bu konut dokusu içerisinde günümüzde dahi halen devam eden bağcılık, bağcılığın birer sonucu olarak geleneksel yöntemlerle üzümden pekmez, şarap yapımı, ayrıca oniks taşının işlenmesi, dokumacılık ve Kapadokya'nın simgelerinden birisi durumuna gelen çömlekçilik Milli Park'ın yerel kültürünü yansıtan diğer etkinliklerdir.
Fotoğrafçılık için ilginç bir peyzaj sergileyen Milli Park sahasında doğal ve bozulmamış vadilerde düzenlenen yürüyüş güzergahlarında yürüyüş etkinliklerinin yanında binicilik ve kampçılık etkinliklerine yönelik hizmetler de sunulmaktadır.
Balonla dolaşmak için dünyadaki sayılı mekanlardan birisi durumundaki Milli Park sahasında özel balon şirketlerince düzenlenen balon gezilerine katılmak mümkündür. Belirlenen güzergahlarda gerçekleştirilen jeep-safari araçları ya da bisikletli geziler Milli Parkta dolaşım için sunulan diğer hizmetlerdendir.
Seyir noktalarında yörenin kültürünü yansıtan ve yöre insanlarınca sergilenen el sanatlarını görme, inceleme ve satın alma imkanı bulunmakta iken Milli Parkın etki alanında bulunan Avanos yerleşiminde çömlekçilik sanatı ile ilgili bilgi edinilebilmekte, bireysel uygulamalar gerçekleştirilebilmektedir.
Başta Ürgüp ve Göreme olmak üzere Milli Park sahası içerisinde bulunan turistik restaurant ve eğlence yerleri bölgenin erişilebilirliğinin yüksek olması nedeni ile sadece Milli Park sahası içerisine değil, tüm çevre illere hizmet verebilmektedir.
Saha içerisinde yüz civarında turistik tesisin yanında, Milli Parklar Genel Müdürlüğü'ne ait idare ve ziyaretçi binası olarak " Göreme evi" adlı bir de tesis mevcuttur.
Ziyaretçiler milli park içerisinde ve yakınındaki yerleşim yerlerinde bulunan (Ürgüp, Göreme, Ortahisar, Uçhisar, Avanos'ta) çok sayıdaki otel ve pansiyonda konaklayabilmektedirler.
KAYNAKLAR:
http://www.milliparklar.gov.tr
http://www.kulturvarliklari.gov.tr
FOTOGRAFLAR:
http://tr.wikipedia.org
