|
Berat ve Ergiri Tarihi Merkezleri
Arnavutluk » Berat
(Kültür Mirası)
|
Berat ve Ergiri (Gjirokastra) şehirleri, Osmanlı dönemine özgü mimari özellikleri bugün dahi barındıran ender örnekler olarak kabul edilmektedir. Arnavutluk'un orta kesiminde başkent Tiran'a 130 km uzaklıkta yer alan ve yaklaşık olarak 70.000 nüfusu olan Berat, yüzyıllar boyunca çeşitli dini ve kültürel toplulukların bir arada yaşayışına şahitlik etmiştir. Temelleri M.Ö. 4. yüzyıla dayanan ancak büyük kısmı 13. yüzyılda inşa edilen ve yerel olarak "Kala" diye bilinen bir kaleye ev sahipliği yapmaktadır. Kale alanında çoğu 13. yüzyıldan kalma Bizans kiliseleri ve 1417'de başlayan Osmanlı hükümranlığı altında yapılan çok sayıda cami vardır.
Şehrin ortasından akan Osumi nehri Berat kentini "müslüman" ve "hristiyan" bölgeleri olarak ikiye bölmektedir. 2. Bayezid Külliyesi, Hacı Sinan Medresesi, 1530-40 yılları arasında yapıldığı sanılan Kurşunlu Cami, Avlonyalı İbrahim Paşa diğer adıyla Bekar Cami, İç Kale Bayezid Camii, Hünkar Camii de göze çarpan ilk İslami eserlerdir.
 FOTOGRAF: © Jason Rogers / Wikimedia Commons / CC-BY-2.0 - Berat, Arnavutluk
Güney Arnavutluk'taki Drinos nehri vadisinde bulunan yaklaşık 50.000 nüfusa sahip Ergiri (Gjirokastra) şehri, deniz seviyesinden yaklaşık 300 metre yüksekliktedir. Arnavutların bir dönemki komünist lideri olan Enver Hoca'nın doğum yeri olan şehirde, 17. yüzyılda yapılmış Osmanlı tarzı harikulade iki katlı evler yer alır. Şehrin tamamına hakim olan Kale 13. yüzyıla tarihlenmektedir. Bir dönem hapishane olarak da kullanılan kalede bugün beş kule, bir kilise, bir saat kulesi, çeşmeler ve sergiler bulunmaktadır. Kasabada bir Osmanlı çarşısı, 1757 yılında inşa edilen bir cami ve yine aynı döneme ait iki kilise yer almaktadır.
 FOTOGRAF: © Diego Galli / Wikimedia Commons / CC-BY-2.0 - Berat, Arnavutluk
Bu iki müstahkem tarihi merkez büyük ölçüde iyi korunmuş durumdadır. Bu korunma durumu iki kentin özgün binaları bakımından da geçerlidir. İki kentte de antik zamanlardan günümüze kadar sürekli olarak yerleşim olmuştur. Balkanlarda, Güney Arnavutluk'ta birbirlerine yakın olarak konumlanan Berat ve Ergiri kentleri, bu bölgenin kentsel ve mimari kültürel mirasın çeşitliliğine ve zenginliğine tanıklık etmektedirler.
Berat ve Ergiri kentleri, hem Osmanlı dönemi boyunca İslami geleneklerden uzun bir süre etkilenen hem de önceki dönemlere ait etkileri koruyan bir yaşam tarzına tanıklık etmektedir. Bu yaşam tarzı Ortodoks Hristiyan geleneklere saygılı olmuştur. Bu sayede Ortodoks Hristiyanlar, özellikle Berat kentinde kendi manevi ve kültürel gelişimlerini sürdürebilmektedirler.
 FOTOGRAF: © Tarabosh / Wikimedia Commons / CC-BY-SA 3.0 - House of Enver Hoxha in Gjirokaster
Ergiri (Gjirokastra) kenti büyük toprak sahipleri tarafından inşa edilmiştir. Kentin 13. yüzyıla ait antik kalesinin etrafında, Balkan bölgesine özgü olan kuleli evler yer almaktadır. Ergiri'de (Gjirokastra), 17. yüzyıldan kalan bu tarz birkaç önemli ev örneği bulunmaktadır. Fakat daha seçkin örnekler 19. yüzyıl başlarında inşa edilmiştir.
Berat kenti, müstahkem fakat aynı zamanda açık olan ve uzun bir zaman boyunca zanaatkarlar ve tüccarların ikamet ettiği bir kentin tanıklığını taşımaktadır. Berat kentinin şehir merkezi, örnekleri esas olarak 18. ve 19. yüzyıllardan gelen, Balkanların özgün bina geleneğini yansıtmaktadır. Yamaçlarda bulunan, çoğunlukla yatay tasarımlı olan ve içeriye dolan günışığından daha fazla yararlanılmasına imkan veren bu sıralı evler geleneği, kentin yaşam tarzına uygun olduğu için benimsenmektedir.
Berat ve Ergiri (Gjirokastra) kentleri, Balkanlarda bulunan şehir topluluklarının çeşitliliğine ve bugün hemen hemen yokolmuş köklü yaşam tarzına ait seçkin kanıtları taşımaktadır. Ergiri'nin (Gjirokastra) binaları ve kent planlaması, çıkarları hakim güçlerin çıkarları ile doğrudan bağlı hale getirilen önemli toprak sahipleri tarafından inşa edilmiş olan bir kale kentinin binaları ve kent planlamasıdır. Berat kenti ise kentin esnaflarının ve tüccarlarının fonksiyonları ile bağlı olan daha bağımsız bir yaşam tarzının etkilerini taşımaktadır.
 FOTOGRAF: © Krzysztof Dudzik / Wikimedia Commons / CC-BY-SA 3.0 - Ergiri, Arnavutluk
Ergiri (Gjirokastra) ve Berat kentleri, kendinden önce gelen çeşitli Ortaçağ kültürlerini devam ettiren ve özellikle Berat'ta büyük bir Hristiyan azınlık ile birlikte barış dolu bir dönem yaşanan Klasik Osmanlı dönemi süresince inşa edilen özgün şehir binalarına ve değişik anıt tiplerine ait seçkin kanıtları taşımaktadırlar.
İki kentin genel bütünlüğü tatmin edicidir. Ancak, bu bütünlük 1990'lı yılların sonlarındaki kaçak yapılaşmadan olumsuz etkilenmiştir. Özgünlük de tatmin edicidir. Fakat yüksek uluslararası standartlar ile uyumlu olarak koruma yönetimi artırılmalı ve dikkatle uygulanmalıdır.
Yönetim planı önlemleri ve planı uygulamaktan sorumlu olmak üzere son zamanlarda kurulan kurum, Berat ve Ergiri'nin (Gjirokastra) tarihi merkezlerinin ''Üstün Evrensel Değer''inin korunması ve muhafazası -özellikle şehir yapı yönetimi ve ziyaretçi tesisleri konusunda- aktif bir politikayı cesaretlendirmelidir.
 FOTOGRAF: © JannX4 / Wikimedia Commons / CC-BY-SA 3.0 - Arnavutluk Ergiri
Berat kenti Arnavutluk'un en eski kentlerinden biridir. Berat kentinde ilk yerleşim izleri (M.Ö.) 2600-1800 tarihleri arasına kadar uzanır. Ayrıca, kentte (M.Ö.) 7. ve 6. yüzyıllardan kalan seramikler bulunmaktadır. Berat kentinde yaşayan insanlar önceleri ''Illyrians'' olarak adlandırıldılar, daha sonra 'kendilerine 'Arbër'' denildi ve son olarak '' Albanians'' olarak adlandırıldılar.
Kale alanı 4. yüzyıl ortalarına doğru taş ile sağlamlaştırıldı. Bu kalenin koruması altında bir Illyrian kenti olarak gelişimini sürdürdü.
 FOTOGRAF: © Decius / Wikimedia Commons / CC-BY-SA 3.0 - Arnavutluk Berat
Berat kenti antik çağda Antipatreia olarak tanındı. Müstahkem bir şehir olan Antipatreia, Roma lejyonlarına bir süre başarıyla direndi. Romalı tarihçiler Polybius ve Livy tarafından bahsedilen kent, İmparator Justinian'ın istihkam listesinde de yer almıştır. Bizans döneminde, 5. yüzyılda yönetimde bulunan Bizans İmparatoriçesi Pulcheria'dan sonra, 533 yılında Berat kenti Pulcheriopolis olarak anıldı. Kent bir tepenin doruğunda gelişti. Kale ve onun müstahkemleri yeniden inşa edildi.
Ortaçağda kent Bulgar işgali altında kaldı (860 - 1018) ve önemi arttı. Berat isminden ilk olarak 1018 yılında bahsedildi. Haçlılar döneminden sonra (13. yüzyıl) Berat kenti aralarında Angevinler, Sırplar ve Muzaka Prensliğinin de (Muzakaj Princedom) olduğu çeşitli işgalciler tarafından işgal edildi. Müstahkem sistemin çoğunluğu 13. yüzyılda yeniden inşa edildi. Bu döneme ait birçok özellik muhafaza edilmektedir.
 FOTOGRAF: © Dirk.heldmaier / Wikimedia Commons / CC-BY-2.0 - Berat, Arnavutluk
13. ve 14. yüzyıllarda üç önemli kilise inşa edildi: St. Mary Vllaherna, Holy Trinity ve St. Michael. Bu dönemlerde kent önemli bir sarnıç sistemine sahipti.
15. yüzyılın başlarında Berat kenti Osmanlılar tarafından fethedildi. Bu tarihte önemli değişiklikler yapıldı; müstahkemler onarıldı ve bunları kuvvetlendirecek yeni kuleler inşa edildi. Kent, uzun bir süre Osmanlı İmparatorluğunun bir parçası olarak kaldı ve barış ve refah ile nitelendirildi. Kent, Adriyatik ve başkent arasındaki önemli ulaşım rotasında bulunması dolayısıyla müstahkemlerinin dışına yayıldı. Yerleşim alanları günümüzdeki şeklini aldı: Kala (kale), Mangalem ve diğer kıyıda bulunan Gorica. Kente yerleşen topluluklar birçok cami inşa ettiler. Bu camilerin birçoğu seçkin mimari niteliklere sahiptirler. Bunlardan ikisi Kurşunlu Cami (Leaden Mosque) ve Halveti Tekkesi'dir. (Teqeja Helvetive Mosque veya Halveti teqe - Arnavutça:Teqeja e Helvetive)
 FOTOGRAF: © Jason Rogers / Wikimedia Commons / CC-BY-2.0 - Berat, Arnavutluk
Bu dönem, önemli ölçüde dini töleransın olması ve büyük bir çoğunluğa sahip olan Müslüman nüfus içerisinde Ortodoks Hristiyan kültürel mirasının muhafaza edilmesi bakımından dikkate değerdi. Yaldızlama ve ikonografi gibi Hristiyan sanatlar gelişti (Onufri* Okulu, 16. yüzyıl) ve Ortodoks Katedrali restore edildi (18. yüzyıl)
(*) Onufri, Arnavutluk'ta 16. yüzyılın önemli iki ressamından biridir.
1834 yılında Türklere karşı ayaklanma sonrasında, Berat kalesi tahrip edildi ve savunma fonksiyonunu kaybetti. Buna karşın kale, tarihi dokusunun çoğunu korudu. Berat kentinin koşulları 1961 yılına kadar hemen hemen aynı kaldı. Bu tarihten sonra tarihi kent, Arnavutluk hükümeti tarafından önemli bir kültürel miras mülkü olarak kabul edildi.
 FOTOGRAF: © Wikimedia Commons / CC-BY-SA 3.0 - Melan Tekke, Ergiri, Arnavutluk
Arnavutluk hükümeti tarafından konulan birinci koruyucu kural 16 Ekim 1948 tarihlidir. (Bilim Akademisi, karar no:93) Bu birinci koruyucu kural, ulusal değeri olan anıtların bir listesinden ibaretti. Bu listede, Berat kentinden kale, Osumi nehrinin üzerindeki köprü, dört kilise ve bir cami yer almaktaydı. 2 Haziran 1961 tarihli kural ise (No:172) Berat kentinin ulusal bir tarihi merkez ve müze-kent olduğunu ilan etti. Kentteki 1. kategori anıtların listesi 50 mülke yükseltildi. Bu 50 mülk arasında birçok özel mesken de bulunmaktadır. Anıtlar ve evler bu listeye daha sonra eklenmiştir: 1963 yılında 2 adet ve 1973, 1977 ve 1983 yıllarında birer adet.
1965 yılında, Arnavutluk Kültürel Anıtlar Enstitüsünün oluşturulması 1. kategori anıtların bakımı ve restorasyonu konusunda yıllık bir programın başlatılmasını sağlamıştır. Bu program mimarlar tarafından denetlenmekte ve Venedik Tüzüğü yönergeleri ile uyumluluğa dayanmaktadır. Bu plan çerçevesinde Berat kentinde bulunan kale ve dini anıtlar gibi anıtlar birleştirilmiş ve restore edilmiş ve freskler korunmuştur.
Bununla birlikte Berat kentindeki anıtların korunması ve muhafaza edilmesi, politik geçişimin bir sonucu olarak 1990'lı yıllar boyunca önemli ölçüde ihmal edildi. Gerçek bir kültürel miras projesi 2000'li yılların başlarına kadar başlatılmadı. 2007-2011 yılları için Kültürel Anıtlar Enstitüsü tarafından beş yıllık kalkınma planı uygulamaya konuldu.
KAYNAK: © UNESCO World Heritage Center - © Wikipedia.org
ÇEVİRİ: © Cemil / Gezialemi.com
FOTO (AVATAR): © Joones Lytinen / Wikimedia Commons / CC-BY-2.0
 FOTOGRAF: © Diego Galli / Wikimedia Commons / CC-BY-2.0
Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi: 2005
Liste Sıra No: 569
Niteliği: Kültürel
Yeri: Berat ve Ergiri Şehirleri, Arnavutluk
Koordinatlar: N 40 4 10 E 20 7 60
Linkler:
© UNESCO İnternet Sitesi
© Wikipedia Berat ve Gjirokastra Sayfası (İng.)
© Gezialemi Dünya Mirası Listesi
|
|
|
Arnavutluk
Ana Sayfa
|
|
Arnavutluk
Dünya Mirasları |
|
Berat
Ana Sayfa
|
|
Berat
Dünya Mirasları |
|
|
Yazılan Yorumlar... |
|
Henüz Yorum Yazılmamıştır |
Yorum yazmak isterseniz...
Yorum Yazabilmek İçin Üye Girişi Yapmalısınız.
|
|
