İmam Meydanı olarak bilinen Nakş-ı Cihan Meydanı İran'ın modern İsfahan şehri merkezinde yer alan bir meydandır. Dünyanın en büyük ikinci meydanı olma özelliğini taşıyan Nakş-ı Cihan Meydanı 186x530 metre boyutlarında dikdörtgen şeklindedir. Nakş-ı Cihan 1598 yılında Şah Abbas başkenti Kazvin'den İsfahan'a taşımaya karar verdiğinde inşa edilmiştir.
FOTOGRAF: Naghsh-i Jahan Square, Isfahan © Wikipedia
Commons / CC BY-SA 3.0 (27.09.2006)
89.600 m2 lik Naşk-ı Cihan Meydanı Safavi dönemden tarihi binalarla çevrilidir. Ali Kapı Sarayı batı yanında bulunurken Şah Cami meydanın güney tarafında yer almaktadır. Şeyh Lütfüllah Caninin doğu kenarı İsfahan Tarihi Külliyesine açılır. Dört yapıttan palasın karşında bulunan Lütfüllah Cami ilk inşa edilen yapıdır. Altı katlı 48 metre yüksekliğindeki Ali Kapı'nın büyük ve kitlevi bir yapısı vardır, önündeki geniş terasın tavanı kakma işlemeli olup ahşap sütunlarla desteklenmiştir. İsfahan Çarşı Külliyesi bin yıl öncesine, Selçuklu hanedanlığına kadar uzanır ancak esas olarak Safavi döneminden kalmıştır. Tarihi bir pazardır ve Orta Doğu'nun en eski en büyük çarşılarından biridir. Eski şehirle yeni şehri birleştiren iki kilometrelik tonozlu bir caddedir.
Dikdörtgen şeklindeki Meydanın dört bir yanını çeviren kapalı çarşıda kilimden ipek halıya, gümüşten minyatüre İran'a has alınacak her şeye rastlanabiliyor. Yine meydanın ortasında geniş bir avlu ve avlunun ortasında büyük bir havuz yer alıyor. Meydan çevresinde tur atmak isteyenler için ise faytonlar bulunuyor. Tarihte, Şah ve halkın buluşma merkezi olarak kullanılan bu meydan, askeri teçhizatların düzenlenmesi, spor müsabakaları ve Çogan oyunlarının oynanması, ticaret aktivitelerinin gerçekleşmesi, dini törenlerin yapılması, hükümet kararlarının ilan edilmesi, suçluların cezalandırılması gibi birçok aktiviteyi içermesiyle kentin merkezi haline gelmiş ve şehrin kültürel, politik ve toplumsal hayatına büyük bir katkıda bulunmuştur.
Dünyanın en büyük meydanlarından olan İmam Meydanı'nın (Nakş-ı Cihan Meydanı) güney tarafında yer alan, eski adıyla Şah Camii, yeni adıyla İmam Camii, sadece İsfahan kentinin değil aynı zamanda tüm İran'da ünlü bir camidir. Yapımına 1598'yılında başlanmış cami 1611 yılında tamamlanmıştır. Geleneksel mimarinin en güzel örneklerini barındıran yedi renkli mozaik çini süslemeleri ve hat yazılarının güzelliği etkileyicidir. Kapı, minare, kemer kubbe ve avlusuyla nefes kesicidir. Camide yaklaşık 472.500 çini olduğu tahmin ediliyor. Caminin kapısı yüksekliği 27 metredir. 42 metre yüksekliğinde 2 minare ile cami taçlandırılmıştır.
Çinileriyle ünlü caminin hikâyesi ise ilginç. 18 yılda inşa edilen caminin mimarı, caminin yapımı sırasında 3 yıl ortadan kaybolmuş. Sonrasında Şah'ın karşısına çıkarılan Mimar: "Camiyi bana zorla tamamlatmayın diye saklandım Şahım. Çünkü yıllara meydan okuyabilmesi için bu bekleyiş gerekliydi" demiş.
FOTOGRAF: Naghsh-i Jahan Square © Zenith210 / Wikipedia Commons / CC BY-SA 3.0 (26.03.2011)
Meydanın doğu tarafında yer alan Şeyh Lütfullah Camii, etkileyici mimarisi ile dikkat çekmektedir. Aslında bir kültür merkezi olarak yapılan caminin inşasına 1603 yılında başlanmış ve 1618 yılında tamamlanmış. Caminin mimarı olan Şah Abbası'ın Mimar Başı Şeyh Bahai, aynı zamanda bir bilim adamı, filozof, matematikçi, astronom ve şairmiş.
Şeyh Lütfullah Camii, arabesk bezemeli çinileri, kubbesi ve Safevi süslemesinin zenginliği ile dikkat çekiyor. Şah Abbas'ın nakkaşı olan Rıza Abbasi'nin süslemelerinde, çiçekler, kuşlar ve hayvan figürleri göze çarpıyor. Sarayla arasında bulunan alt geçitten çadorlarını giymeye gerek kalmadan Şah'ın kızları eğitim almaya geçermiş.
Ali Gapu Sarayı, İsfahan'ın büyük saraylarından birisidir. Nakş-ı Cihan Meydanı olarak da adlandırılan İmam Meydanı'nın batı tarafında, Şeyh Lütfullah Camisi'nin tam karşısında bulunuyor. 7 katlı, 48 metre yüksekliğindeki yapıya, zor bir sarmal merdivenle erişiliyor. Ali Gapu Sarayı'nın, 6. katında ise, en iyi akustik ortamı yaratacak şekilde tasarlanmış müzik odası bulunuyor.
Safevi Hükümdarı Şah Abbas tarafından 17. Yüzyılda yaptırılmış. Büyük hükümdar soylu ziyaretçileri ve yabancı büyükelçileri eğlendirmek için burayı kullanıyordu. Yine Şah Abbas tarafından ilk kez burada Nevruz'u kutlamış. Ali Gapı, Şah Abbas'ın nakkaşı olan Rıza Abbasi ve öğrencilerinin süslemelerini taşıyor. Süslemelerinde, çiçekler, kuşlar ve hayvan figürleri göze çarpıyor.
Son derece süslü kapı ve sarayın pencereleri kargaşa zamanlarında talan edilmiş. Sadece 3 katın bir penceresi kurtulabilmiş. Son Safevi Hükümdarı Şah Sultan Hüseyin tarafından restore edilen saray, Afgan işgali sırasında tekrar harap hale gelmiş. Kaçar Nasir al-Din Şah'ın saltanatı (1848-1896) döneminde, Safevi kornişler ve kapı, üzerinde çiçek fayans yazıtlı çiniler ile değiştirilmiş.
FOTOGRAF: Naghsh-i Jahan Square © Amirpashaei / Wikipedia Commons / CC BY-SA 4.0 (30.09.2019)
KAYNAK: UNESCO World Heritage Center; www.persiatravelmart.com; yoldaolmak.com
HAZIRLAYAN: © Erdin İVGİN / Gezialemi.com
Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi: 1979Liste Sıra No: 115
Niteliği: Kültürel
Yeri: İran, İsfahan
Koordinatlar: N32 39 26.82 E51 40 40
