Olağanüstü doğal güzelliği ve iki aktif volkanı ile bu park, karla kaplı zirveleri ve düzlüklerdeki ormanları arasında çarpıcı zıtlıklarıyla, tropikal yağmur ormanlarından buzullara kadar tüm bir ekosistem yelpazesini sergiler. Yalıtılmış bir bölge olması, dağ tapiri ve And kondoru gibi yerli türlerin hayatta kalmasına katkıda bulunmuştur. (© UNESCO Dünya Mirası Merkezi)
Alan, And Dağlarını oluşturan iki büyük silsileden biri olan Doğu Sıradağlarının Orta Ekvator kısmında yer almaktadır. Park üç yanardağın etkisi altındadır: Parkın kuzeybatısındaki Tungurahua (5.016 m) ve El Altar (5.139 m) ile orta bölümündeki Sangay (5.230 m). Tungurahua ve Sangay halen faaldirler. Sangay düzenli olarak sıcak taşlar ve tefra(*) püskürtmektedir. Tungurahua volkanındaki en son şiddetli patlamalar 1916 yılından 1925 yılına kadar devam etmiştir. El Altar'da aşınmış ve buzullaşmış bir caldera(**) bulunmaktadır. El Altar sönmüş bir yanardağ olarak kabul edilmektedir. Parkta üç farklı manzara vardır: Alüvyon yelpazeleri(***), doğu yamaçları ve yüksek Alpler.
(*) Tefra: Kendisini çevreleyen katı durumdaki kayalardan daha hafif olan ve magma adı verilen kayalar, gaz basıncının da etkisiyle, yüzeye doğru yükselirken yerkabuğundaki zayıf zonları kırabilirler. Bu durumda bir volkan patlaması meydana gelebilir ve magma ince ve hızlı şekilde akan türde ise, getirdiği gazlar kolayca kaçarak magma volkandan akar. Eğer magma kalın ve vizkozitesi yüksekse, gazlar kolayca kaçamaz. Bu tür bir patlamada magma havada patlayarak tefra adı verilen parçacıklara ayrılır. Tefra, ince taneli külllerden ev boyutundaki bloklara kadar değişen parçalardan oluşabilir. kaynak: http://www.learn-hazards.org/2.php?l=tu
(**) Caldera: Genellikle bir volkanik faaliyet sonucunda oluşan büyük bir kase şeklindeki kraterdir. kaynak: http://library.thinkquest.org/17457/volcanoes/features.calderas.php
(***) Alüvyon yelpazesi: Bu yelpazeler hızla yükselen ve aşınan dağların eteklerinde gelişirler. Yani yelpazenin bitişiğinde hızla yükselmekte olan önemli bir karasal röliyef (dağ) bulunmaktadır. Yükselme fay aracılığı ile olabilir. Dolayısıyla bu yelpazelerin varlığı tektonik açıdan anlamlıdır. kaynak: http://members.comu.edu.tr/mbozcu/sediman/sedim.html
© Martin Zeise / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Başlıca nehirleri doğudaki Amazon havzasına doğru akmaktadır. Bu nehirlerin özellikleri, akışları sırasında seviyelerinde hızlı ve etkileyici değişimler göstermeleridir. Buzul bölgenin vadilerinde ve sıradağların doğu kısımları boyunca çok şayıda şelale oluşmuştur. Aralarında 5 km. uzunluğunda olan Laguna Pintanda'nın da yer aldığı çok sayıda göl vardır.
Paramo'nun(*) yüksek dağlık bölgelerinden yukarı Amazon havzasındaki astropikal(**) yağmur ormanlarına kadar uzanan bir alanda çok çeşitli bitki örtüsü türü bulunmaktadır. Yağışlı doğu yamaçları üzerinde yetişen daha bereketli bitki örtüsüne sahip olan bu bölgedeki bitki örtüsünü etkileyen önemli fiziki unsurlar rakım ve yağış miktarıdır. Her zaman karla kaplı olan mıntıkanın aşağılarında kalan yüksek kesimlerde likenler ve biryofitlerin hakim olduğu dağlık yağmur tundraları oluşmuştur. Bir subalpin yağmur Paramo bölgesi, bu yüksek kesimlerin aşağısında yer almaktadır. Dağlık yağmur ormanı vadinin batısındadır. Düşük yükseltilerde bulunan küçük ağaçlar ve çalılardaki çeşitlilik daha fazladır. Rakımı 3.750 m.den az olan dağlık yağmur ormanı yağışlı doğu yamaçlarında gelişmiştir. Bu bölgenin üst yarısında bulunan bitki örtüsü yaklaşık 5 m.ye ulaşmaktadır. 3.000 m.nin altındaki yerlerde bulunan bitki örtüsü 12 m. yüksekliğindeki ormanın içine doğru gelişmiştir. Yüksekliği 2.000 ila 3.000 metre arasında olan daha alçak dağlık yağmur alanı dik yamaçlı vadilerde oluşmuştur. Astropikal yağmur ormanı, sıcaklığın 18 ila 24 derece arasında değiştiği ve yıllık yağış miktarının 5.000 mm.ye ulaştığı 2.000 metreden daha aşağılarda bulunan yerlerde oluşmuştur.
(*) Paramo: Venezuella, Kolombiya, Ekvator ve Kuzey Peru'daki And Dağlarının yukarı kısmında yer alan yüksek rakımlı bir ekosistemdir. kaynak:http://paramo.cc.ic.ac.uk/pubs/envrole.pdf
(**)Astropikal: ( T. as + Fr. Tropical) sf. (a'stropikal, l ince okunur) coğ. Tropikal bölgelere yakın fakat daha yüksek bir enlemde olan. Güncel Türkçe Sözlük kaynak: http://tdkterim.gov.tr/bts/
public domain / Wikimedia Commons
Bölgede bulunan hayvan türlerinin dağılımları bitki örtüsü alanları ile uyumludur. Bölgeler arasında rakıma bağlı olarak farklılaşmalar meydana gelmektedir. En yüksek rakımlarda dağ tapiri, Puma, guinea pig(*) ve And tilkisi görülür. Başka yerlerde gözlüklü ayı, jaguar, ocelot(**), Margay(***), beyaz kuyruklu geyik, brocet deer(****), Pudu(*****) ve dev su samuru bulunur.
(*) Guinea pig: Anavatanı Güney Amerika; Kolombiya, Venezuelya, Güney Brezilya ve Kuzey Arjantin olan kemirgen bir hayvandır. Özellikle Peru'da çok popülerdirler ve hatta bazı yerlerde anavatanları Peru olarak da geçer. Keşfedilişlerinin ilk yıllarında yiyecek olarak üretilen bu hayvanlar günümüzlerdeyse evcil hayvan olarak evlerde beslenmekte ve laboratuvar canlısı olarak kullanılmaktadır.İnsanların biyolojisine çok benzediği , sıkça üredikleri ve C vitamini ihtiyaçları insanlarınkine benzediği için ideal bir laboratuvar hayvanıdır.Bilimsel adları Cavia Porcellus'tur. kaynak:http://www.guineapigler.com/
(**) Ocelot: Orta ve Güney Amerika'ya mahsus kaplana benzer bir kedi türü. kaynak: http://www.kedi.ws/ocelot-leopardus-pardalis.html
(***) Margay: (Leopardus wiedii) Kedigiller (Felidae) familyasından Amerika Kıtası'nda yaşayan yırtıcı bir hayvan türü. kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Margay
(****) Brocket deer: Güney Amerika ve Yucatan Yarımadası'nda bulunan Mazama cinsi olan bir geyik türü. Brocket deerin bilinen yedi alt türü vardır. kaynak: http://www.redorbit.com/education/reference_library/science_1/mammalia/2577444/brocket_deer/
(*****) Pudu: Geyikgiller (Cervidae) familyasından Güney Amerika'ya özgü bir cinsdir. Söz konusu cins, dünyanın en küçük geyikleri olup, bir tavşandan ancak büyüktür. İki alt türe ayrılır. kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Pudu
© Jaime E. Jimenez / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Parkta iki endemik kuş alanı yer almaktadır: "the Central Andean páramo" (Orta Andlar Paramosu) kısıtlanmış bir alanda 10 kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır ve "the eastern Andes of Ecuador and northern Peru" (Ekvator ve Kuzey Peu'daki Doğu Andları) 15 kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Özellikle Cubillin ve Quilimas ile Altar Dağlık bölgesi civarında görülebilen And kondorununda(*) dâhil olduğu görülmeye değer türler: Doğu Andların yamaçlarının erişilmesi zor yukarı ormanlık alanında önemli bir nüfusa sahip olan kaya horozu(**), dev sinek kuş, torrent duck(***), kral akbaba ve kırlangıç kuyruklu çaylak.
(*) And kondoru: (Condor) (Vultur gryphus), Yeni Dünya akbabaları (Cathartidae) familyasından olan ve Vultur cinsindeki tek kuş türüdür. Güney Amerika'ya özgü olan bu yırtıcı kuş türü And Dağları'nda ve Büyük Okyanus kıyılarında bulunur. Batı Yarımküre'nin en büyük uçan kara kuşudur. kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/And_kondoru
(**) Kaya horozu (cock-of-the-rock): (isim, hayvan bilimi) Güney Amerika'da yaşayan, erkekleri portakal renginde, başında tepeliği olan kuş (Rupicola). kaynak: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&kelime=kaya%20horozu&guid=TDK.GTS.5103f560198557.69778489
(***) Torrent Duck: Yuva yapabildiği ve beslenebildiği hızla akan dağ akıntılarının yakınında yaşayan zarif bir Güney Amerika ördeğidir. kaynak: http://www.oiseaux-birds.com/card-torrent-duck.html
KAYNAK: © UNESCO World Heritage Center
ÇEVİRİ: © Cemil / Gezialemi.com
© FatAlbert / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi: 1983
Liste Sıra No: 260
Niteliği: Doğa
Yeri: Morona Santiago, Chimborazo ve Tungurahua Provinces, Ekvador
Koordinatlar: S1 49 59.988 W78 19 59.988
