İskoçya'nın başkenti Glasgow'un yaklaşık 40 km güneydoğusunda bulunan Yeni Lanark, muhteşem İskoçya peyzajının bir parçası olan küçük bir köydür. 1783 yılında Richard Arkwright İskoçya'ya gelerek, İskoçya keten iplik tüccarlarının başında gelen ve aynı zamanda İskoçya Royal Bankın Glaskow acentası olan David Dale ile bir araya geldi. 1785 yılında, Arkwright suyla çalışan değirmenler yardımıyla eşi benzeri görülmemiş bir ölçekte iplik üretimini sağlayan pamuk eğirme patentini alarak Yeni Lanark'ı kurdu.

Yeni Lanark'daki ilk imalathane 1786 yılında üretime başladı. Burada çalışan işçilerin kalmaları için evlere gereksinim vardı. Clyde nehrinin çevresindeki arazinin dar olması nedeniyle bu evler 3-4 katlı bloklar halinde yapıldı. O zamanki şartlarda işçilerin kaldığı başka evlerden daha kaliteli olarak yapılmışlardı. Dale, işçilere iyi davranan insancıl bir işverendi. Yaklaşık 10 yıl kadar sonra bu evlerin yanına bir de okul inşa etti.

1799 yılında Dale'in kızıyla evlenen Gallerli bir pamuk eğiricisi olan Robert Owen'la bir ortaklığa gidildi. Owen 1809 yılında köyü ve imalathaneyi yeniden organize etti ve işleri sıkılaştırdı. Owen'ın hayırseverliği ile idealistliği, suç, fakirlik ve sefaleti engelleyerek, Napolyon savaşları sonrasında bölgenin çekiciliğini arttırdı. Owen, 1828 yılında işi bırakmasına rağmen 1858 yılındaki ölümüne kadar fikirlerini geliştirmeye devam etti.

1785 yılıyla 1968 yılları arası pek çok bina yangın ve diğer sebeplerden dolayı yok oldu, yerlerine yenileri inşa edildi. Ama köyün bugünkü görünümü, altın çağını yaşadığı 19.yüzyılın ilk yarısındaki görünümüne oldukça yakındır. Bugün bile köy, Robert Owen'ın o zaman yarattığı yeni ahlaki ortamın fiziksel izlerini taşımaktadır. Yeni Lanark çalışan bir toplumun ihtiyaçları ve vizyonu çerçevesinde düzenlenmiş muhteşem bir peyzajdır. Bireysel binaların yarattığı tezat ve çeşitliliğe rağmen, orantılı, iyi işçiliğe sahip ve basit ayrıntılarla oluşturulan binalar ana temayı oluşturmaktadır. Bu binaların ortak dili, köyde anıtsal bir karakter yaratarak Dale ve Owen'ın idealistik mesajlarını günümüze taşımaktadır.

KAYNAK : © UNESCO World Heritage Center

ÇEVİRİ : © Arif Oral / Gezialemi.com

AVATAR: © mrpbps / Wikimedia Commons / CC-BY-2.0

Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi: 2001

Liste Sıra No: 429

Niteliği: Kültürel

Yeri: Lanark, Glasgow, İskoçya

Koordinatlar: N55 39 48 W3 46 59

Linkler: © UNESCO İnternet Sitesi

© Gezialemi Dünya Mirası Listesi