Nevruz; Kuzey Yarımküre'de bulunan ülkelerde, özellikle Türkçe ve Farsça konuşan topluluklar arasında yaygın olarak kutlanır. Farsça nev ve ruz kelimelerinden gelen Nevruz, ülkemizde Nevruz-i Sultan, Sultan Nevruz, Navrız, Newroz, Noruz, Mart Dokuzu, Gün Dönümü, Yılsırtı, Yumurta Bayramı gibi adlarla anılmaktadır. Yeni gün anlamına gelen ve bahar bayramı olarak da bilinen Nevruz, pek çok toplum için bir yılbaşı niteliği taşımaktadır. Nevruzun başlangıç tarihi Miladi takvime göre 21 Mart'tır.

Konar-göçer yaşayan toplulukların hayvancılık; tarım toplumlarının çiftçilik etkinliklerinin başlangıcı kabul edilen Nevruz, doğa ve evrene ilişkin bilgilerin kullanıldığı ve birçok uygulamanın gerçekleştirildiği uygun ortamı oluşturmaktadır. Bolluk ve bereket içinde yaşanması inancıyla gerçekleştirilen bu uygulamalar, aynı zamanda sosyal birliktelikleri de güçlendirerek kişiler ve toplumlar arasında aidiyet duygusunu arttırmaktadır.

Bayramlar; bireyleri ve toplulukları yakınlaştırarak bütünleştiren, unutulmaya yüz tutmuş değerleri yeniden gün yüzüne çıkaran ve gelecek kuşaklara aktaran ortak kültür bağlarını oluşturur. Baharın başlangıcı olarak yeniden doğuşu simgeleyen Nevruz, geleceğe dair umut, arzu ve temennileri de içinde barındırmaktadır. Nevruz ile yeniden doğan ve coşkuyla yenilenen sadece doğa ve tabiat değildir. İnsan da bedenen ve ruhen kendini temizler ve yeniler; böylece duygular ve fikirler de yenilenir. Bu yüzden Nevruz, doğadaki dirilişle birlikte bir bayram sevincini ve coşkusunu yaşatmanın yanı sıra insana dair umutları ve dilekleri de temsil etmektedir.

 Nevruz bayramı ve kutlamaları; Anadolu'da sözlü kültürün, toplumsal uygulama ve ritüellerin, doğa ve evrene ilişkin bilgi ve deneyimlerin nesilden nesile aktarıldığı en uygun ortamlardan birini oluşturmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Nevruz, nesiller arası iletişimin en güzel örneklerinden biridir. 

Bütün bayramlarda olduğu gibi Nevruz Bayramı'nda da temizliğin ayrı bir yeri ve önemi vardır. Nevruz öncesinde evlerde ve sokaklarda genel bir temizlik yapılır. Kutlamalar sırasında insanlar temiz veya yeni kıyafetler giymeye özen gösterir. Nevruzun kutlama alanının adeta bir renk cümbüşü şeklinde süslenmesi, renkli kıyafetlerin giyilmesi, uçurtmaların uçurulması, çeşitli renklerdeki yumurtaların tokuşturulması, insanların büyük bir ateş etrafında toplanması ve ateşten atlaması Nevruz kutlamalarının karakteristik özellikleri arasında yer almaktadır. Nevruz kutlamaları sırasında kışın uğurlanması ve baharın karşılanmasını konu alan oyunların oynandığı da görülmektedir. Nevruz'da gerçekleştirilen ortak uygulamalardan biri de bir nevi fal olarak adlandırılabilecek çeşitli işaretlerin okunarak gelecek hakkında insanların gerçekleşmesini istedikleri dileklere ilişkin yorumlarda bulunmaktır.

Türk dünyası zincirinin önemli halkalarından biri olan Azerbaycan Türkleri de bahar bayramının bütün gelenek ve törenlerini yaşatmayı başarmışlardır. Nevruz bayramı her yıl mart ayının yirmi birinde kutlanmaya başlar fakat Azerbaycan Türkleri bu bayrama bir ay öncesinden hazırlanırlar. Asıl bayram kutlamaları ise üç gün sürer. Hazırlıkların ilki ev içerisindeki her şeyin yıkanmasıdır. Ev temizlendikten sonra bahçeler düzenlenir ve bayrama hazır hale getirilir. Her aile kendi imkânlarına uygun olarak öncelikle çocuklar olmak üzere bütün aile bireylerine yeni elbiseler alırlar.

Bayram sofrası çeşit çeşit tatlılarla ve yemeklerle süslenir Nevruz sofrasının en büyük süsü ise semenidir. Semeni, özellikle Nevruz Bayramı için bir kap içerisinde yeşertilen buğday demektir. Her evde baharın işareti olan yeşilliği görmek için semeni mutlaka yeşillendirilir. Bayram günü ayrı ayrı kaplara, evlerin pencerelerine, masaların üzerine konulan semeni, bayramın farklı bir güzelliğidir.

Bayram günü akrabalar ve komşular birbirlerine bayram ziyaretine giderler. Nevruz sofrası için hazırladıkları yemeklerden, tatlılardan komşularına da mutlaka gönderirler. Çünkü bu bayramda herkesin sofrasının dolu olmasına özen gösterilir bu şekilde bir yardımlaşma ile fakir ailelerinde sofraları şenlendirilmiş olur. Yardımlaşma toplumsal yapının ne kadar kuvvetli olduğunu göstermektedir. Nevruz bayramı aracılığı ile bu yapı daha da sağlam hale getirilmektedir. Halkın ileri gelenleri bayram sabahı, evleri teker teker dolaşarak, yoksullar için bayram payı isterler. Topladıkları yiyecekleri bir yerde toplar daha sonra yoksul insanlara dağıtırlar.

Nevruz Bayramı kutlamalarında da merasimler geniş şekilde yer alırlar. Türk kültürünün zenginlikleri ve eski Türk dinlerinin izleri bugünkü Nevruz kutlamalarında yer alan merasimlerde dikkat çekici unsurlardır. Özellikle Şamanizm ve Şamanizm'de kutsal kabul edilen değerler Nevruzla ilgili inanç ve geleneklerde görülmektedirler. Eski Türk inanç sisteminde kutsal olarak kabul edilen ateş, su, güneş, yer ve toprak gibi unsurlar kutlamaların ve merasimlerin temel unsurlarıdır. Nevruz kutlamalarında insanların ateşin ve suyun üzerinden atlamaları, Ahır Çarşambada güneşin doğuşunun beklenmesi gibi gelenekler bu kutsal unsurların merasimlerde yer alış şekillerinden bazılarıdır.

Halk arasında Nevruz bayramının başlangıcı olarak kabul edilen Ahir Çerşenbe, yani Son Çarşamba gecesi, Nevruz Bayramı gelenekleri çok canlı olarak yaşatılır ve bu gün bayramın en güzel, en değerli zamanı olarak kabul edilir. İnanışa göre Ahir Çarşamba günü tabiattaki her şey temizlenmektedir. Bu gün Azerbaycan'da 'Tongal' adı verilen büyük ateşler yakılır. İnsanlar koca bir yılın sıkıntılarından ve hastalıklarından kurtulmak ve yeni yıla daha sağlıklı ulaşabilmek için "Ağırlığım, uğurluğum get, gada bala get" diyerek bu ateşin üzerinden atlarlar. Bu gelenek eski Türk inanç sistemindeki ateşin kutsallığı ile ilgilidir. Ateş üzerinden atlanırken çeşitli maniler söylenir. 

Nevruz, 2009 yılında Azerbaycan, Hindistan, İran, Kırgızistan, Pakistan, Özbekistan ve Türkiye'nin ortak başvurusuyla İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesine kaydedilmiştir.  Nevruz'un UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesine 2009 yılında ortak dosya olarak kaydettirilmesi farklı diller konuşan, farklı dinlere inanan ve farklı etnik kökenlerden gelen toplumlar arasında kültürel diyalog, saygı ve anlayış ortamının geliştirilmesi çalışmalarına son derece olumlu bir katkı sağlamıştır.

Afganistan İslam Cumhuriyeti, Azerbaycan, İran, Irak, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan İslam Cumhuriyeti, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan ve Özbekistan devletlerinin katılımıyla, 2-6 Mart 2015 tarihlerinde İran'ın başkenti Tahran'da bir dosya yazım toplantısı gerçekleştirilmiş ve dosyanın Afganistan, Irak, Kazakistan, Tacikistan ve Türkmenistan'ı da kapsayacak şekilde genişletilerek 12 ülkeyle birlikte 2015 yılında UNESCO'ya sunulması çalışmaları tamamlanmıştır. 2016 Kasım ayında Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da gerçekleştirilen UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Hükümetlerarası Komite Toplantısı'nda alınan kararla Nevruz 12 ülkeli çokuluslu dosya olarak Temsili Liste'ye kaydettirilmiştir. Bu kararla, söz konusu listeye 2009 yılında gerçekleştirilen kayıt yenilenmiştir.