Yüzyıllar süren tarihi boyunca Şaşmakam Müzik Geleneği, Maveraünnehir olarak bilinen ve günümüzde Tacikistan ve Özbekistan'ı kapsayan bölgedeki şehirlerde gelişmiştir.
"Altı Makam" anlamına gelen "Şaşmakam" sözcüğü, vokal ve enstrümental müziğin yanı sıra, ezgisel ve ritimsel kalıplar ile şiirin bir arada kullanıldığı bir müzik türüdür. Şaşmakam müziği tek bir kişi tarafından veya ud, geleneksel keman, def ve kaval eşliğinde birkaç kişi tarafından söylenir. Şaşmakam icrası, genelde enstrümental "nasr" ile başlayıp vokal devam eder; yani iki kısımdan oluşur.
Tarihî geçmişi İslam öncesi dönemlere kadar uzanan Şaşmakam; müzikoloji, şiir, matematik ve sûfi tasavvuf felsefesi gibi çeşitli alanlarda meydana gelen gelişmelerden sürekli etkilenmiştir. 9'uncu ila 10'uncu yüzyıllarda "makam" sisteminin son derece revaçta olmasından dolayı, Şaşmakam'ın tarihî ve manevi merkezi olan Buhara şehrinde, o dönemde özellikle Yahudi toplulukları tarafından birçok müzik okulu açılmıştır. Standart notasyon sistemi ile bir eserin sadece temel ezgisi yazılabileceğinden, Şaşmakam müziği ancak bu alanda özel eğitim almış sanatçılar tarafından icra edilebilir. Dolayısıyla Şaşmakam müziği ve ifade ettiği tüm manevi değerler, çoğunlukla usta-çırak ilişkisine dayalı olarak aktarılan bir gelenektir.
Tacikistan ve Özbekistan'ın birçok tanınmış Şaşmakam sanatçısı, 70'li yıllarda şu an azınlık (diaspora) olarak yaşadıkları, dünyanın farklı ülkelerine göç etmişlerdir.
Şaşmakam, 2008 yılında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesine kaydedilmiştir.
UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesine Alınma Tarihi: 2008Aday Gösterme Sıra No: 89 Yeri: Özbekistan ve Tacikistan (Çokuluslu dosya)Linkler: UNESCO İnternet Sitesi